Raybalar

[emrekipmen]

Forumumuzda işlenmemiş bir konu var, uzun zamandır kafamı kurcalar durur. Yakında birkaç çakı denemesi daha yapacağım, ancak istediğim çakmasız, pafta-klavuzla sıkmalı, ayarlı pivot pimi olan bir tür çakı üretmek. Bunların uygulamasında çakı ustaları "reamer" (rayba) kullanımının çok önemli olduğunu söylemekteler. Hepsi hem fikir bir şekilde matkapla açtığınız delik makina ne kadar iyi olursa olsun tan düzgün değildir, mutlaka önce daha düşük çapta delik delinip sonra rayba ile delik tam istenen çapa ve düzgünlüğe getirilir demekteler. Ancak ısıl işlem sonrası ne olursa olsun hafif deformasyonlar oluyor, delik çapları değişiyor, dekarbürizasyon gibi olaylardan bir miktar malzeme de kaybedip genişleyebiliyor. Bu yüzden mükemmel çapta ve düzgünlükte delikler için adamlar biraz daha dar deliklerle ısıl işleme sokup sonra karbür rayba ile ısıl işlem sonrası tam çapa getiriyorlar delikleri.
Ancak bu konu benim tamamen bilgisiz olduğum teknik bir konu. Bu konuda beni aydınlatabilir mi bilgisi olanlar? Ne tip raybalar kullanılmalı, nereden bulunur bunlar, mükemmel ayarlı olmayan uyduruk bir çin malı sütun matkapta bile iş görür mü bu uçlar? Bunların ayarlıları, kademelileri, geniş helis olanları, kısa silindirikleri, konik kafalıları, tamamen konik olanları, vs. vs. milyon türü var. Bizim işimizde hangi türlerini kullanmalıyız? Rayba'nın iş görmesi için delik çapının ne kadar dar olması gerek, mesela 4 milimlik bir rayba 3.5 milimlik bir delikte temizlik yapabilir mi?

[sefaçabuk]

Usta bu konuyla ilgili en güzel raybalar ayarlı raybalar ama çok küçük delik çaplarında varmıdır, pazartesi sorarım arkadaşlara. Senin için el raybası daha kullanışlı olur, en azından matkap milindeki salgıdan etkilenmemiş olur, rayba kırılmamış olur vs.
Burada http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/modul_pdf/521MMI002.pdf hem delik delme hem de raybalama konusunda detaylı olmasada genel bir bilgi var.

[emrekipmen]

Sağolasın Sefa ustam. Bir sorum olacak.

El raybaları özellikle ince işleme ve bitirme raybası olarak kullanıldığından ağızları
boydan boya düz taşlanır. Rayba sapının ucu buji kolunun takılması için dört köşe yapılır. El
raybası için 0.125 mm’ den fazla raybalama payı bırakılmamalıdır.

Bu belgede bahsedilen 0.125 mm pay nasıl bırakacağım? 4 milim delik için 3.875 mm matkap ucu varmıdır ki? Bir de el raybalarında karbür tipler var mıdır?

[sefaçabuk]

Usta küsüratlı matkaplar her daim vardır, örneğin 3.87 bulamazsın belki ama 3.8 her zaman bulunur. Birçok raybanın uç kısmı konik olduğundan deliği ağızlatmada sorun olmaz. Ayarlı raybalarda zaten sorun yok, istediğin öçlüye kendin getirebilirsin. Burada kastedilen büyük olasılıkla ayarlı raybalardır. Karbür ( tungsten karbid) uçlar var ustam. Adanaya gittiğimde alışveriş yaptığım dükkanda seçenek çoktu, arayabiliriz. Tedarik konusunda paylaşmıştım.

[ogün-sinan]

Ayarlı raybalar o kadar küçük çaplarda mevcut değil benim bildiğim.
Matkap uçları da Sefa hocamın dediği gibi, bulunması zor olsa da 0.1 mm veya 0.2mm aralıklarda mevcut.
Karbür rayba varmı bilmiyorum ama sertleştirilmiş çeliği HSS raybanın keseceğini pek sanmam.

[sefaçabuk]

Evet ayarlı raybaların 6.4mm den daha küçüğü yokmuş, en küçük 6.4-7.2 arası ölçüde var. Karbür raybalardan da en küçük ölçü 3mm ve fiyatlarda 30 Euro dan başlıyor. Çok çabuk kırılma olasılığı da cabası.

[emrekipmen]

Hımm, buldum sefa ustam http://www.hirdavat.com/Evar-HSS-Matkap-Uclari-Makina-Takim-MTE.html?page=7, sanırım bu küsuratlı serinin 0.9 milim ve 0.4 milimliklerinden almalı birer ikişer o zaman, yani 2.4,  2.9, 3.4, 3.9 filan diye giden bir seri yapsam sonra karbür rayba ile tam 3 tam 3.5 filan yapma şansım olur ısıl işlem sonrası, sanırım sert de olsa 0.1 milimlik payı açmak karbürle çok da zaman almamalı değil mi?

Sefa Ustam, tornacıda bir pivot denemem olacak, eğer tutarsa bu rayba olayına ve karbür diğer uçlar meselesine eğileceğim. Bir de tabii şu kamış bıçaklarını bitirdiğimde 

Not: Sefa ustam son mesajını sonradan gördüm. Bu kırılma olayı herhalde el raybalarında daha büyük ihtimal. İyi bir minik freze, tam ayarlı, tam dik bir kafa ile bu karbürler iyi iş çıkarabilir, ne dersin?
Şu tip bişey düşünüyorum ilerisi için, ne dersiniz? http://www.ensarshop.com/store/ProductDetails.aspx?productid=114040 Bu uyduruk sütun markap sıkmaya başladı artık 

[sefaçabuk]

0.1 m lik payı karbürle açarken anlamazsın bile ustam, ama bu meret tezgahta daha çabuk kırılır gibime geliyor bu incelikte.
Linkini verdiğin tezgah güzel, bizim otomasyoncular bir benzerini kullanıyor ve küçük işlerde çok memnunlar. Ama buna bir de manyetik tabla olsa deme gitsin.

[ogün-sinan]

Linkteki makina çok güzelmiş gerçekten,fiyatı da çok iyi.

Parçayı tezgaha bağladıktan sonra önce deliği delip ardından parçayı sökmeden raybalama yapılırsa raybanın kırılma ihtimali çok düşük.

Benim şahsi fikrim ısıl işlemden önce raybalamayı yapmak yönünde (özellikle ekonomik açıdan Dekarbürizasyonu önlemek için de delikler ısıl işlem için yalıtılabilir belki.
Çakının pivot deliğinin bu kadar hassas olmasımı gerekiyor ki?

[tarpoon]

ensar makıne benım alışveriş yaptığım müşterinin sorunlarıyla yakından ılgılenen bır fırmadır. şimdiye kadar bır sorun yasamadım..

[sefaçabuk]

Deliklerin olduğu kısımlar çamurla kaplandığında delik içleri pırıl pırıl çıkıyor, öneririm.

[emrekipmen]

Açıkçası biraz özeniyorum Amerikan çakı sanatçılarına, adamlar müthiş hassas çalışıyorlar, milimetrenin yüzde birinden fazla hassasiyette işler yapıyorlar ve çakı gibi bir alete "hayat boyu garanti" verebiliyorlar. Tabii çakma pivot da iş görür, çok hassas iş de olmayabilir ama huyum kurusun hep birşeyi yaptığımda en iyisi olsun diye bir takıntım var, naapalım. Sonuçta ısıl işlemde az da olsa deformasyon olacaktır ister istemez, bu yüzden bu konuda kafa yorduydum, Ogün'ün söylediği fikir de ilginç aslında: Karbür matkap ile delip hiç ayarı bozmadan aynı anda raybalasak süper olur ısıl işlemden sonra. Bunlar şimdilik hayal benim için ama ilerde eğer çakı konusuna eğilirsem seçeceğim yol büyük ihtimal bu olacak. Sağolun cevaplar için