Bıçak Sanatı - Forum
Atölye Muhabbeti => Metalurji (ısıl işlem, testler, analizler, çeliğin yapısı vs.) => Konuyu başlatan: orkunaydin350 - 20 Temmuz 2023, 20:56:51
-
Temperleme, halk dilindeki adıyla meneviş. Sadece su verilmiş çeliği yumuşatmak için yapılır diye bir yanlış algı var gibi görüyorum. Sosyal medya platformlarında da buna benzer söylemlere sıkça rastlıyorum. "Çeliğim sertlik kaybedip yumuşamasın diye düşük meneviş yaptım" şeklinde gönderilere siz de denk gelmişsinizdir.
Okuduklarımdan anladığım kadarıyla çıkarımlarım şu şekilde: Aslında temperleme çeliğin gerginliğini almak için yapılan bir işlem ve ısıl işlem prosesinin bir adımı. Yani ek bir operasyon yada opsiyonel bir işlem değil. Isıl işlem sadece kızgın çeliği yağa daldırmak olarak anlaşılsa da, aslında birkaç adımdan oluşan bir işlem ve temperleme bu adımlardan biri. Bu noktada cryogenic treatment (sıfıraltı işlem)'i tartışabiliriz mesela. Çünkü bir zorunluluk değil ama olsa güzel olur. Fakat temperleme bir zorunluluk. En ideal ve uygun şartlar altında quench(su verme) adımında çelik teknik olarak maximum sertliğine ulaşsa da bu pratikte kullanılabilir bir form değildir. Çünkü çok kırılgan ve hiç tok olmayan bir yapıdır. Bıçak formunda çeliğin en sert halini değil, sertlik-tokluk dengesinin en optimum halini yakalamak istiyoruz. Bunu da sağlamanın yolu temperlemekten geçiyor. Bu sebeplerden ötürü temperlenmeyen çeliğin su verme işlemi ardından kullanılması mümkün değildir, zaten ısıl işlem adımları tamamlanmamış olur. Buradan sertlik kaybını iyi bir şeymiş gibi söylediğim çıkarılmasın, bu zaruri bir durum. Antibiyotiklerin ishal yapması gibi, kazanılan tokluk ve bertaraf edilen gerilimle birlikte gelen yan etki. Eğer gerginliği giderirken sertlik kaybı yaşamayacağımız bir yöntem daha olsaydı onu tercih ederdik tabi ki.
(https://www.bicaksanati.com/forum/index.php?action=dlattach;topic=15136.0;attach=63022;image)
(https://www.bicaksanati.com/forum/index.php?action=dlattach;topic=15136.0;attach=63024;image)
Yukarıda göreceğiniz 2 fotoğraf, internetten bıçak hobisi için tedarik sağlayan bir siteden alınmış hazır sulu profile aittir. Çelik 1.4116 ve sertliği 56-57Hrc olarak yazılmış. Kullanıcının beyanına göre sert bir yere çarpma olmamış, herhangi bir darbe görmemiş. Hatta normal hayatında sıradan bıçaklar kullanan biri olduğu için bu bıçağı titizlikle saklayıp keyif için nadiren kullanmış. En son karpuz kesmeye çalışırken gördüğünüz kırıklar karpuza saplanıp kalmış. Peki bu örneğin konuyla ne ilgisi var, devam ediyorum...
https://www.youtube.com/watch?v=BL825HVovbI
Bu linkte göreceğiniz çelik gene aynı siteden tedarik edilmiş 1.4116 ve 56-57Hrc sertliğe sahip. Fakat bu sefer ilk örnekten ders çıkarılarak 8 kez temperleme yapıldı. Bu temperleme işlemi hayali gelebilir, normalde ben de bunu eğer kendi ısıl işlem fırınım olsaydı ve kendi imkanlarımla yapacak olsaydım muhtemelen 1 yada 2 kez yapardım. Zahmeti ve elektrik kullanımı düşünüldüğünde büyük bir külfet. Hizmet olarak dışarıdan bu işlemi talep etsem muhtemelen hazır bir bıçaktan daha fazla ücret çıkardı. Şanslıyım ki çalıştığım işyerinde her yıl kalibrasyonu yapılan ve sertifikalı bir firma tarafından test edilmiş fırın vardı. Stainless Steel Drying Oven olarak geçen modellerden. Tam bir ısıl işlem fırını olmasa da 400C'ye kadar çıkabildiği için kullanılabilir diye düşünmüştüm ve sabah işe gidip akşam çıkana kadar meneviş tekrarladım. Bazı tekrarlar 1 saat sürdü, bazıları daha fazla. Bırakıp yemeğe gidip 3 saat sonra geldiğim de oldu. Ne kadar sağlıklı bir işlem olduğunu ve sıcaklık tercihinin ne kadar doğru olduğunu bilmiyorum ama forumdan yakın çeliklere bakınca tahmini bu değerleri seçmiştim. Nihayetinde pirinç testinden geçti. Bu sefer sert bir yüzeye hızlıca çarpmadıkça ilk seferki gibi kırılacağını sanmam.
Gelelim asıl konumuza; Bu meneviş nasıl çalışır? Mantığı nedir? Su verme işlemi ardından menevişe en fazla ne kadar beklenebilir? Faz dönüşümü hala devam eder mi yada ne kadar süre sonra durur? Temperleme sıcaklığını üreticinin yayınladığı datasheet'den buluyoruz fakat süresine ve tekrarına nasıl karar verilir? Temperleme süresi/sıcaklığı arasında bir bağlantı var mı? Mesela 250C'de 1 saat temperlenmesi gereken çeliği 500C'de yarım saat temperlesek de olur gibi bir doğru orantı var mı? Süreyi gözetmediğimiz kömür ocağında yada şaloma ile renge bakarak süreden bağımsız meneviş var bir de, bunun çalışma mantığı nedir? 1 saat boyunca fırın gibi stabil ortamda temperlenen çelik bile kırılabiliyorken 2 dakikada renk değiştiren bir çelik nasıl oluyor da kırılmıyor? Yukarıdaki çıkarımlarımdan hatalı olanlar var mı? gibi gibi... Konu çerçevesinde sizin de aklınıza gelen yada önemli gördüğünüz hususları eklerseniz sevinirim.
Umarım keyifli ve faydalı bir başlık olur, şimdiden katkılarınız için teşekkürler...
-
Güzel bir tartışma konusu.
Biz forum olarak aslında bu tartışmaları yapmalıyız. Bunun gibi bir dünya konuyu üstünkörü geçiyoruz.
Şu anda tam olarak felsefe zamanı.
Ben meneviş ve paslanmazlar konusunda pek bilgi ve tecrübe sahibi olmadığımdan burada susuyor ve takip moduna geçiyorum.
-
Anlatım kolaylığı bakımından şöyle bir şey anlatsak acaba kabul görür mü?
Çelik, demir ve karbon alaşımıdır.
Tavlanan çelik içindeki karbon yüksek sıcaklılara çıkınca kristal dokusunun çevresinde yani dokunun çevresinde toplanır.
Soğumaya başlayınca kristal içine girmeye başlar, eski halini alır.
Biz sertleştirme sıcaklığındaki çeliği hızlı soğutursak karbonların bir bölümü demir içine giremez. sertlik oluşur.
Tam olarak geri dönemeyenlere fırsat tanımak için yani gerginliği azaltmak için su verilmiş çeliği düşük sıcaklıklarda tavlarız.
Bu düşük sıcaklıkta yapılan işleme menevişleme deriz.
Menevişleme kırılmanın azaltılmasını ve az da olsa düzeltilme işlemini sağlar.
-
Bende takipteyim.
-
Anlatım kolaylığı bakımından şöyle bir şey anlatsak acaba kabul görür mü?
Çelik, demir ve karbon alaşımıdır.
Tavlanan çelik içindeki karbon yüksek sıcaklılara çıkınca kristal dokusunun çevresinde yani dokunun çevresinde toplanır.
Soğumaya başlayınca kristal içine girmeye başlar, eski halini alır.
Biz sertleştirme sıcaklığındaki çeliği hızlı soğutursak karbonların bir bölümü demir içine giremez. sertlik oluşur.
Tam olarak geri dönemeyenlere fırsat tanımak için yani gerginliği azaltmak için su verilmiş çeliği düşük sıcaklıklarda tavlarız.
Bu düşük sıcaklıkta yapılan işleme menevişleme deriz.
Menevişleme kırılmanın azaltılmasını ve az da olsa düzeltilme işlemini sağlar.
Murat hocam değerli bilgileriniz için teşekkürler, sağolun.
Anlattıklarınız çok genel çerçevede olayın nasıl çalıştığının izahı. Peki daha spesifik değerler verebilir misiniz? Mesela meneviş için düşük sıcaklıktan kastınız kaç derece? Kaç dereceye düşük deriz? Her çeliğe bu sıcaklığı uygulamak doğru mudur yoksa malzemeye göre sıcaklık mı seçilmeli? Sıcaklığı seçtik diyelim, süreye neye göre karar vereceğiz? Malzeme bağımsız her çeliğe aynı sürede mi meneviş yapılır?
-
Menevişleme sıcaklığı çeliğin alaşım durumuna göre değişkenlik gösterir, hatta meneviş renkleri de değişir.
Genel olarak sertleştirilebilin bir çeliği düşünürsek bu sıcaklık kabaca 220 ile 320 derece arasındadır,
Çeliğin tav sıcaklığını nasıl yaklaşık olarak gözle algılayabiliyorsak. meneviş sıcaklığını da renkler ile algılayabiliriz
Örnek meneviş renkleri kabaca Açık sarı, saman sarısı, koyu sarı, açık eflatun, koyu eflatun, güvercin göğsü, menekşe. koyu mavi, açık mavi, gri olarak adlandırılır. sanırım menekşe ve güvercin göğsü ilgi çekmek amacıyla konulmuş. bunlar çeliğin meneviş sıcaklığına geldiği renktir.
Sıcak işleler için kullanılacak takımlar ve aletler menevişte sarı renk yeterlidir. soğuk işlem için kullanılalar mavi renge kadar ısı uygulanır.
Meneviş için malzemeler sıcaklık ortamının aynı sıcaklıkta uzun süre kalmasında sakınca yoktur.