Bıçak Sanatı - Forum
Atölye Muhabbeti => Demircilik ve diğer metal işleri => Konuyu başlatan: gökhan bakla - 15 Eylül 2019, 16:55:58
-
Japon'ya dan NHK televizyonun sponsorluğun da gerçekleştirdiğimiz bu denemede ki amacımız hiç elektrikli alet kullanmadan yüksek fırında demir üretimini başarmaktı.
NHK televizyonunun bir belgesel çekimi için Türkiye'de yaptığı çekimler kapsamında bu yaptığımız çalışmada kayıt altına alındı ve bu belgeselde kullanılacak.
Prof. Dr. Ünsal Yalçın hocamın engin bilgisi ve bizzat çalışması ile katkıda bulunduğu bu çalışmayı, başta babam Ali BAKLA olmak üzere belgesel ekibindeki herkesin yardımı ile gerçekleştirdik.
İzabe işleminde yakıt olarak odun körü, cevher olarak ise çoğunluğu magnetit olsa da içerisinde hematit ve limonitte olan bir karışım kullandık.
Fırın; kil, toprak ve saman kullanılarak inşa edildi. Tuyareler kilden gömlek içerisine seramik boru takılarak yapıldı.
Bu süre zarfında tüm hava akımı için dedemden kalan kanatlı körüğü kullandık.
İşlem ilk fırının yanmasından son luppenin fırından çıkmasına toplam 7 saat sürdü.
İzabe işlemi sonunda 16,75 kg. cevherden; 5,25 kg’lık bir luppe ve parçalı olarak elde ettiğimiz 2,8 kg küçük parçalar ile toplamda 8,05 kg demir indirgemeyi başardık.
diğer resimler: https://gokhanbakla.blogspot.com/2019/09/demir-indirgeme-calsmas-09092019.html
(https://lh3.googleusercontent.com/04BiBaPOOfCqI-R9DkfcowkH8s-FkKTpBHxKMjABs0A308Gko91JpjPrSNUttvLJL5AY8soF7t_HwkQNkIhnkM4jBKSpJJ0BwPc4th87TeS79OT19p4paAOsh0ezZwyQmh--mlFJAzu_Kib0k4Dr0RiryVoxwhHf5TATm7Y5Bb-qc1q9qaKd0nFtHratl029qtQU2LH01fE-hlyeG-nHRSermuBeGMdJ9nRtZaeNpjT9uvkgIbh1EELCRfN13velC9Q0myURUUgcs-Jo7smUJ8p_MNdDsT9grbuXtOzl3bWJV-HoEBy5R9dVeGNPQxdizHQetHBXGRc4pFAXGInOGGYjWblqfdeZq_3B7GF5swSygnsSeCSE3gJ8QDsSk270FM1UfdaMNgUs-TBFleHBV5fvKQ173jsUZjc1Lu1f1lnVLS881zRJxA7qVZppZG8Us-fzYD8A3_Z1SoTjrOoO7nieKV3GBI1AROidKUMrMt7wMNUAbQ8foAe2X5Tn_ZsCKL_J_iUphFehV9bPXrcaaDh4Pp4QwqShrUcdOTLnGoa5qdS8fyH3jTNPdSY5QdcgyU8O9zQbCJua3F7N7giZ5we9BYwiIQji9FcNb-fGQN2I2vxm_YYoQBSdw_EfQgzuo5iuooXv07VTnGjyx3_NPPW5y0XZXSItLedbNav225oNWl_j3UuzOQ=w834-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/4Bn9HpIZIP7YsAiOqWbf5tWKU54sBtD3jKJKo9jdxX_-3qXOAdEThF5E8OyXf75fUMO0EeyfO2BxpezFhe7qWomvW6MgcofKfjFuSovnBGLbGmR7cAkrjbXX4tYUwMoq6esfWGhyM0W8uaSVZEGqoplln1Dc2RhZaQBtMtKUp-IR90k34U2ixCO4SM9fyQ1CLxcQLRPqu2zxAW74Lvt0YRh0NTdUhQZu-_Ws2GY6ZgscnkQS2XStHoNVYfcPP9fe64Z3eZEpZea1l0-Y5PTMBunST6jBc68_XP9iQw_Ky4QVL0ZdhlgfW8RSkNmRIASjHWyKGpT2xjYQCJ8j0F70-lqc38MF_2TXVypsyK9iJ7IQQLInsS3han1Fguz_obX-TnoOZs-YhRQZg1KxusL656OKMy-AoHXXMI0Wtw9s4y5ih6KAdJWRTO6pavI6VkdSYJxlZXF_JZFhWzR1ukFOHgCtV3fyq9va-IiAnXByxCWKbO3pLCgOFsJDyz3p5iU4PlJViOlFztwsck-AXBhcGhNrj2P0yD9Zs65StlkrDdt3nPjmBZpQjlQ7bWwpAdSJ3F2W0dOWrPbeghM89X612wfwn2ViChMNSvRPTV4ESUiHm-9YqcjDKGBGwJWUWgS7Eng5ImDXxwS8nDy_FMg02OLH9J2hvtYoabuJAIb_EsNwOW804gO1vQ=w834-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/Gvf869aA6Wh89EErPXO2RM4Ga2ID7QECcPgln0tkY8BkNzDt0WuUpV4gSTGkpaF3qkFEOrBrH_5H_7NHTxrHQdCzUuzAe1cz3_uWwgfBW5TPF0r7oM6TfQRB9UWND0bqdbkxQAIEFDJ63UWj-GmJ6S_OzpVrssh-tlMYSPVl_FF8XFhJ8LgahbtbS4_MEQN-nvdBPszicFxCBpMSEmqemKSjf3udgGq0TZ8oROJVTWZIHnb5ce4A2FyqRdCAuWtYqr7yDNzhCZwgssuGD3OCxfc79dMDRJHVwe6-OQMfkBwj5FcwgbpALwmU8H0qFizg_qDo0KcSmI3tQ9C_ozWCvKym5cQXHgjqg94Mb_G6KmV9NJAxT8cE3wFk9fFBoPF_9oiSJdOGmJu1g6KUg3YWuq0h3RqyYMTbT7l1Rm2c4QiPk0aVpEUAilbeEjduAY534zY6nNDpnzgg32Dr8N9sQZnbD4JKObVGVcdv3RbooLfDxmX2Ie3JyidRaJdQugX5GEAKmwph_TxElwGs4yyX_g8rnezfAWau-Dl-y9y0yMZDsjpgsgW_Qa1fxwO9aNNzfVmIL80Fh7ngGeeVmpSoP3KkzUWvTrH3ByVdkYmYmxKou34r3DkUMdCJTqW7TpD2YNbQZTEO3nD8RNwrotUBkBYBWufWtSIt5Q9wyiPofO3_HH81eATvZA=w834-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/E7BUuF6Z3TP1sW283q9Iav3dDZAaU-wptkpkTOEC0uffU8_lV-q0H4v-y4tl8uXEzBP-aEaVhj3yWRaWBVn7wxJZSFY8dQxhXyZrIR1S8jeJiMH11zLOZ9w-KPg50y1969AsyjzPqISR2E1iI5nh-vT7qeiqT5mIAqZOCalPXMAZDunhXHzczyh3ajTVaSHqcd1me93CuQ2QkWEWc-d4ng3N3fxpHz7QIW6u2NZKcKz1CRj-8UZmA7Mdk6wtjrU4YTjzroFCi_MqEr4n3HQExSovA4MktYrIbMqUN0bGxur0SOzE2iHHVIZajf8xVI-r5Jo39KU6L5xFr_jrRtC72Wnos0RujJrhrHs4Aa4BTP1kEDQpGvlFUUvns9TJLDdW49n9KyjX6HXpWHXB80N-xPVQOi7eCo4xnZ0qY2vGZfC_y1V6QUali4l5A9WuzxNHDYEMKxFs7BIKB7QJ-DW0nCfZZD9Lla5STsfIYMwsIpkRDZTsXpmV9Gh8Htq4oFBxkVQSiJf3xPKxGxsibO_i9j0wsyPgphDlkbTRotpmIV8itOpppsbYWFBR7OVsYemx6xRliEGmdlt7PGd9X6tRj8HfHBCPs_Chln3QNSDVYraOU96_TX6EmW5g4NTCPaAyAXTNbhphdLrg_pgp4do8yYnI-Ed6wAzszDltNbPIdXHpK5b_-zmA1A=w834-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/ZUtjjstSHxwJD8RcDUyq0tknQMunfuKf71gTm_scnNIUIJaDD1iDcrs8rxPVYif14yC_YPMS4BO69m1gzL0f-tMGI1FWQ4Cn-fwr793C0gaqjzjJ14NO6zoUDvM_Dv15ljvPFVmFAUBm9rE1PLsxvUzb2kgYu67D0GYpAcdy4__dQNPgW8yhM2p9bGxWAPRVi0pnngLotm92AvOTBmoDQqsrTczULOCo19fGniYdeC-N9S9nLLYB9Biy4dHpOJ6sYFnat1f2EX92OCFLfFfUQ8-KIGGtXK8lL6T4NAJLZx_uDpaOvlO71y8Oan73rfp33gdI7qDR31XLsJqdjnN4l92UnKw2odojxc6_Bp_kM8UgZTmHNGqXyHMxHQIj9y9lZRCWc0Uh3Xtf7zC0boAy0yT9sT7MI46ryaKCZ7FnQ7X1xUfDNV3lIbJ4LRVOmH25NAzN2fwiBrsF_FbrOqOSzFl0B4Oqqzok1uq2jK6XPoVBe7_HJGglsLxffaFvve4aSqY9i4evzT9O4i8imQkBMnNUCtwd6aLMWdkNvkEV0Z_8ZFlu4lsa2GDuIszMRNDHuTgrxuAdx9-kWG8YoL_FkuvV7J4IW3qv9hlea2wXqCKJp9ZVLtBGU0hh0tzire_E88TPI68brMF3Zr1BdMDY3cpE8LA8KrSLaw5YnJed9R6Hb1YoK-aXgA=w469-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/rIhFXB5E4FVodvQtOL1YnHALp2f_rFGG_6MsdrhjNsmZ4vNP_-o6xmX-EFLtw5NoGhJWQ37U0jBiIOfb9oDc3abp0FtczC2hoYnF3hQXwft4Ar_It-OPYKz5Tvuga0P4lMlMVqBEpsG3Jz1LTIs9PwyvBXld5FkkN1yDmmbWqGq7e3_gRLfRmr6NfxfLvShk5gMEwy3fvG_UrT1M7O2wTjfUxQxU276rNTzMpyHhMhBTJgzXmEKcYY40RTcoA0cLmbSjmgv4pZNjeX4OwPs76FvbULkmYBhDKr_CnoJD_Ddx98sqM0w9VXk9xQ3DdMw6rUDxXz5bdt_ypecGmY9YXldqt_JYWH-WJvj1gdFbq_5wILss8BzEYv6RhDxalm05N0IsMSftUDGhfsfKlBaidzUseOXadlcV2x9UBAhZhuEeHpAux8bNrGxwwHedB_zh-r5CJA6ENCdVIhYjhI2-1fpROuUnP0pN95z_KCGI4oEttMoArRfmmVcIFGKsW7GvUuzZJ2oLMdLJqF66OylTIPKRm3OwvaMVfGFKqVT-W9NAcMNkMPIT5T-RSNtfiez-WFZFAfZu9_4F8njYNn8X-CBggGo-DCDm3d2TyQb5KrQlkVzElbdjd353cgVfkF99blyGBPGFsfBLWcFStpif6SNO1SCrexkM-igP7ShEMsS4LCorrLfkoA=w834-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/CXwUIisqXuH_s5tAcuaDW3B7WqZ8fOc3IBk0QoSTtmUlE7EKjf5rnzvhHXmPWK_g0FApyuohDPcbE3nZ4HCnX-aDUTqJNZvSt4P-Eomuqk7nnAN_g9gJPsHuLuQrrESPXsbdXKMpDLsC7K7HcgpQNcw510RwnimypTTQBVL6M7shN3QOl9dlq49pZyQfD9m4Bqax759N7wTQol8qjSKjwa_gfVOJk7EqyAbpOLsmBg59cknrNE3L8bm9Tler-qVFdK6V1lGBj4Kiih3BT7u0XOegrS_srvb_YNG37pm6iJ5odtuWoRcjsItWdv-kpaVPS3QdPMe6oixZYxsR1JzV9eCsUsvxDwJGvYLgeVnPN1BHKyCAGjJweTOewEfB5OCFjSbkihGP2OU6lCyrgTXFUTW7K_X6t7YIi8h8qB3L32Q3oqOw_KvLi0Lr-KQzqdNS4ZmMKGw8Zc401dbnMWfXQoSwUT48okQoU_rehCbFt6nToFS5dCsImhGwI39CttEn7K_1eFyFrradQi6H3aULogqlfAmZS3M5WkILc4d9nzpK7tSi-DiqUZNG5SdB3GWGayE6CMRRZTTfKYDf76qgDqpdtYE5lQITZZgd65U3BkoAqNIN7GipS5pKTXEvN1KCRE6KEqMOqOH3AZKVjhNDDvJyVFmpmyfTtV2Yz-7E4ZGzj6Vp8Wbk4Q=w469-h625-no)
(https://lh3.googleusercontent.com/CKVU3XBK6NxuHtjHQFFirp07-9XtO9siu2my-12DAemc-Vt3M_sUJ33BkpUMyChSL3OKqVjoEO1Q9aJUQP-aMmiPvHqPk-H5biMyCSdhxiN6xpQeU3oUPfdFJVanUiuEM9Uinwq0_5tHWSuWEJIJ6Fbn8SbyxRogJBdFr5LoMYsOliMq6PP7vHchzfPhhGFLLfqI9jiKcP43DFK6ZtOPmruLhCAcK50NtYybf-t957k94W1JaxJQPzfZvABlZUtM6PU6JGvL4yY13Gh4bbnqQ7P9WW0HfiMixDIGHWm1HriTJPDkzC7s5MCzm6M_N5FzVB7Y6r-Am2lI_ik-BwHtoqx9CMS1GIP4HQjJ1TOi2czSPR_K9wFSxu1JQP7TZRxrq5eQXkkM3By-tsj7aHHzkUecSS_3Tk7iPzsUpd4bETW9C7xdboXK14o_heyCav8AkEy4L31hLaar6ZKwxkK4kWzE_jWX880yxpwjDOwQIp20uOmRZSy7UIPrs46L6BeFS1orxl-XISoy_4GlXhZelr9ka7kB0VBly0APGkvbE6_D9DWxf3pmlRsPLBPNvuN2WdUL8WD8mMS2bkeK0OqHaYJCMKEMLWxdxAp4vEFe3PftlJZOeelZ7L4pkbvzIQ0zZxTbpCHMEauz80VHtw4WF7NSr757VNVVZUkXGCN6epk9dfb29HesuQ=w469-h625-no)
-
Tebrikler Gökhan ustam. Türkiye'de geleneksel çelik üretimine dair her hususta attığın adımlara bir yenisini daha eklemişsin. :2up Ülkenin tanıtımı açısından dahi faydalı.
-
Nefis bir çalışma olmuş, her açıdan çok önemli. Emeği geçen herkesin eline koluna sağlık :2up :2up :2up :2up
-
Emeği geçen herkesin ellerine sağlık. Gökhan Ustam tebrikler. Belgesel yayınlandığı zaman haberimiz olur değil mi? İzlemek için sabırsızlanıyorum.
-
Ben başka bir şey gördüm:
Duvar dibinde, saçak altında duran 2 pulluk var onlar tarihi eser gibi temizleyip yağlayıp temiz bir yere alınız.
-
Tebrikler Gökhan ustam, epeydir hazırlandığını biliyorum, başarılı geçmesine sevindim :2up
-
ustam emeğinize sağlık,
eskiden meteorit diye şüphelendiğim hematit, manyetit ve limonit in demire dönüştüğünü sayenizde görmüş oldum. allah emeklerinizi boşa çıkarmasın. saygı ve selamlar.
-
İyi dilekleriniz için çok teşekkürler. ;)
Bende merak ediyorum ama Türkiye'de yayınlanır mı? şimdiden söylemek güç.
Bir bilgi edinirsem paylaşmaya çalışırım.
-
Gökhan ustam emeğinize sağlık, gurur verici bir çalışma. Ellerinize sağlık.
Japonlar'ın bu tekniği zaten bildiğiğini ve kullandığını zannediyordum, doğru değil mi? (tamahagane?) Türkiye'de çekmelerinin amacı neymiş? Kendi yöntemleri ile aralarındaki farklarımı araştırıyorlar acaba?
-
Gökhan ustam,
Çok güzel bir ağacın gölgesinde, deneysel bir çalışma olmuş. Eline sağlık. İşini, Atalarının geleneğini yaşatmayı seven biri olman özellikle takdir edilesi bir durum. Başarılarının devamını diliyorum, çook çoookk büyük işlere imza atman dileklerimle.
-
Çok Teşekkür ;)
İzabe işlemi için pek çok farklı fırın tipi, cevher ve teknik söz konusu. Genel olarak hepsinde cevher indirgen bir ortamda ısıtılarak demir elde edilmeye çalışılır. Bu yüksek, bacalı fırında olabilir, çok büyük tatara tarzı fırında.
Bir dip not olarak eklemekte fayda var, bizler bu yüksek fırınlarda demir üretimini aslında çokta uzak olmayan bir zamana kadar yapmışız. Demirköy dökümhanesi kazılarında pek çok fırın ve 70 kg varan luppeler çıkmış, oradaki fırınları ve üretimi siz düşünün.
Asıl soruya gelecek olursak, Japonların bunu tatara tarzı bir fırın ile anlatma seçenekleri tabi ki vardı ama konunun başı Hititler ve demirin ilk üretilmesi olunca, kil + saman duvarlı bir izabe ocağında, muhtemeldir ki yine hititlerin kullandığı cevher yataklarından gelen malzemeler ile demirin ilk üretildiği bu topraklar da bunu anlatmayı tercih ettiler sanırım.
-
Ustam emeklerinize sağlık. Bizlerde izleyebilsek keşke.
-
Teşekkürler Cengiz,
Belgesel geniş kapsamlı ve bir tek Türkiye'de çekilmiyor, yani toplamda Türkiye'ye ayrılan süre kısıtlı olacaktır. Bizim konumuzla alakalı öyle detaylı bir anlatım bende beklemiyorum.
Bildiğim kadarı ile öncelik Japoonya'da yayınlanacak ama NHK kanalı uyduda varmış bir şekilde yayın zamanını vs bildirirler diye umut ediyorum.
-
Ustam tebrikler
Hep büyük işleri başarıyorsun, saygıyla eğiliyorum.
Belgesel bayağı detaylı bir şey olacağa benziyor.
Emeği geçenlerin eline sağlık.
-
NHK uyduda var, ben sürekli izleyicisiyim. Farkına varırsam haberdar ederim mutlaka.
-
Gökhan ustam elinize sağlık emeği geçenlerden Allah razı olsun büyük iş gurur verici tebrikler 👏
-
Gökhan ustam tebrikler :2up
başarılarının devamını diliyorum
-
Çok teşekkürler... ;)
-
Gökhan Abi emeği geçen herkesin ellerine sağlık. İnsan kendi yapmış gibi gururlanıyor. Maşallah. İyi ki varsınız.
-
Teşekkürler Mehmet ;)
-
Tebrik ederim Gökhan ustam.İnşallah programı kaçırmadan izleme fırsatı bulurum.
-
Çok Teşekkürler ;)
-
Gökhan bey Tebrik ederim.Çalışmalarınız ve özveriniz için teşekkürler.
-
Tebrikler Gökhan Ustam. Böylesi nadir işler görmek gerçekten heyecan verici. Çalışmalarınızda başarı ve devamlılık diliyorum.
-
Güzel söz ve iyi dilekleriniz için teşekkürler. ;)
-
vallahi bravoo Gokhan abi
gururlandim ve sevindim.gercekten başarilarinla.bizi onure ettin bu forma iyi 5 sene once uye olmusum ve iyiki sizingibi gerçek zanaatkar lari tanımışım
-
Teşekkürler Ersin ;)
-
Gökhan güzel bir çalışma olmuş ellerinize sağlık, ısı 2000 derecenin üzerine çıkmıştır heralde değilmi?
-
Teşekkürler,
Fırın iç sıcaklığını, fırının farklı yükseklik seviyelerinde aralıklarla ölçtük.
Luppenin oluştuğu en sıcak bölgeye yakın olan noktada 1250'leri gördük.
Termokuplumuz 1200 dereceye kadar dayanıklı olduğu için tam merkeze tuyare girişlerinin önüne sokmadık ama tahminen 1350-1400'ün üzeri bir sıcaklıktan bahsetmek yanıltıcı olabilir. ;)
-
Gökhan ustam, 1535 in üzerine çıkmış olması yüksek olasılık.
-
Haklısınız hocam, bu konuda net konuşmam güç. Ölçebildiğimiz en yüksek değer 1250 C idi.
1535'i geçmiş olasılığımız da dediğiniz gibi yüksek bir olasılık. :(
Yalnız demirin cevherden ayrılması için ergime sıcaklığına ihtiyacı olmadığını bildiğimden o sıcaklığa çıkılmadığı yönünde bilgi verdim. :)
Ayrıca ısının fazla yükselmesinin zararlı olduğunu, ısı artışı ile karbon emiliminin arttığını ve son ürünün dövülemeyecek kadar çok karbonlu olma ihtimali olacağını da belirtmekte yarar var.
Arkeolojik kazılarda çıkan, Selçuklu dönemi izabe ocaklarının yanlarında işlenmeden kalan luppelerden birini görmüştüm, bunun izabe işleminde ısının yüksek tutulması sonucu karbon miktarının işlenemeyecek kadar yükseldiğinin ve bu sebeple kenara atıldığı bilgisi verilmişti. Bunun aslında nadir bir şey olmadığının demir köy kazılarında da bu tip üretim hatası luppelerin olduğunu da biliyorum.
Sonuçta fırın içerisinde cevher ısınma ile sürekli bir değişim içinde hematit manyetite, manyetit vüstite vs. vs. taki sonunda demir karbon bileşiği kalana kadar. Bu iş ısının artmasıyla gerçekleşiyor. Fırın içerisindeki ısı çok yükselirse son aşamadaki demir içeriğine eklenen karbon miktarı da artacağı için sıkıntılı bir süreç başlaması olası.
Ayrıca demirin akışkan hale gelip erimiş curufa akması da istenmeyen bir şey olduğundan sıcaklığın çok yüksek olmasının faydası değil zararı olur kanısındayım. ;)
-
Okuduğum bir yerde aklımda kalan bir yazıda:
İçinde daha fazla demir olabilecek demir filizi dövülebilecek tava gelince dövülür içindeki demir dışı bileşikler dışarı çıkar, bu dövme işlemi bir kaç kere yapılarak kullanılacak demir ortaya çıkarılır.
Buradan: Demek ki demir filizi erğime sıcaklığına kadar ısıtılmıyor, herhalde bu sıcaklık 1100 ila 1200 derece civarında olmalı.
-
Katılıyorum, curufun eriyip akabilmesi için demirin erimesinden daha düşük sıcaklıklar yetiyor ancak, çok önceden elimde kalan Tatara dan ürettiğimiz malzemelere bakınca malzemelerin kimisi yüksek karbonlu kimisi düşük karbonlu vs idi. Bir çoğunun ortak özelliğinde ise curuf harici demirlerin birbirine kaynamış olduğunu gördüm, buna dayanarak 1535 i geçmiştir dedim. Yani fırın içindeki sıcaklık kontrol edilemeyince bir çok bölgede ayrı ayrı sıcaklıklar olması olasılığı yüksek.
-
Murat hocam, öncelikle bildiğim kadarı ile demir nabit olarak doğada çok nadir bulunuyor. Yani genel bir üretim tekniği olarak sizin dediğiniz gibi bir üretim tekniğinden bahsetmek yanlış olur. Yalnız izabe ocağından çıkan luppe için böyle bir şey söylenmiş ise bu benzetme doğru bir tarif olabilir.
Türkçe de aslında bu konuda bir sıkıntı var, teknik terimlerde bir yetersizlik var. Cevher deyince biri doğada bulunan formunu anlıyor, diğeri izabe ocağından çıkan ürünü.
Bizde bu deneyi yaparken “cüruf” konusunda sıkıntı çektik.
1- dövme ile oluşan demir cürufu
2- ocak içinde oluşan cüruf
3- izabe ocağında oluşan akışkan cüruf
Hepsi birbirine girmeden bir çözüm bulup, çekiç cürufu, ocak cürufu ve akışkan cüruf diyerek kendi aramızdaki iletişimi düzeltebildik. :(
İzabe işlemi için en uygun demir cevherlerinden biri hematit ( Fe2O3 ). Bu cevherde içerikteki demir gözle görülür veya parçacık olarak değil atom seviyesinde. Yani Isının yükselmesi ile taş erirken demirde atom sevide birbirine tutunmaya başlıyor. Pek çok bölgede oluşmaya başlayan küçük luppeler büyüyerek sonunda tek bir bütünmüş gibi görünen yapıya dönüşüyor. Sefa hocamın da dediği gibi, beklide son aşamalarda tuyare girişlerine yakın erime sıcaklığına yaklaşsa da bunun luppenin geneline yansıtamayız.
Ayrıca bu izabe işleminde hata olması için pek çok faktör devrede, standart bir ürün çıkarmakta bence çok zor ve çok tecrübe gerektiren bir konu. Sefa hocamın da dediği gibi bazı bölgelerde karbon miktarı daha yüksek bazı yerlerde az, çıkan ürünü tek bir bütün veya homojen bir bileşenmiş görmekte hatalı olur tabi.
Süre, cevher miktarı, cevherin içeriği, hangi aralıklarla kömür cevher koyduğun gibi konular gözlemleyebildiğin konular ama bunları doğru yapıp yapmadığını gözlemleme sansın yok. Yani ne fırının iç sıcaklığını görebiliyor nede akışkan cüruf var mı luppe oluşmaya başladı mı bilmiyorsun. Fırın altı açılıp akışkan cürufu görene kadar hep bir endişe…
Bu olayda hala kafama takılan pek çok soru var. Misal, yüksek sıcaklıkta demir oksijenle temas ettiği sırada karbon kaybeder. Peki o zaman ısının yükselip karbon miktarının arttığını varsaydığımız ( yani tuyare girişleri, oksijenin en yoğun olduğu ) noktalarda aslında karbon miktarı artar mı? Yoksa oksijen ile temas yüzünden azalır mı ? O:-)
-
Gökhan Ustam, aslında bu terimleri karşılığı var,
1- dövme ile oluşan demir cürufu
2- ocak içinde oluşan cüruf
3- izabe ocağında oluşan akışkan cüruf
Dövme sırasında oluşan kabuklanıp dökülmeye (ki şiddetli oksidasyondur aslında bir curuf değildir) "Tufal" diyoruz,
ocak içinde oluşan kömürün kullanımından sonra artık olan malzeme de curuf yine aynı şekilde izabe ocağında eriyerek akan da curuf. Bu sondaki iki durumda oluşan curuflar nitelik olarak birbirlerinden çok ayrı değil sanıyorum; birisi demir cevherinden demirin ayrılmasından sonra eriyip akan atık malzeme, diğeri de kömürün içerisindeki karışık halde bulunan erimiş toprak kum vs malzeme. Aynı şey değilmidir.
Hava girişine yakın yerde eğer ocağa giren oksijen miktarı sadece yanmayı destekleyecek kadar ise sanırım karbon kaybı olmaz hatta tam tersine karbon artabilir. Ancak giren hava miktarı yanmanın gereksiniminden fazla ise kesinlikle karbon kaybı olacaktır. Benim tahminim bu yönde.
-
Tufal ::), İnanın o an için aklımıza gelmedi... O:-)
Hocam söyle açıklamaya çalışayım, anladığım kadarı ile Ocak içeriğinde duvarlar veya kömür yüzünden oluşan cüruf ile izabe işleminde akışkan hale gelen curuf arasındaki en temel ayrım akışkan curufun içinde kalan demir miktarı.
Kaba bir örnekleme yapmak gerekirse, Hematit ortalama %50 demir içeriyor, 20 kilo cevher kullanırsak bunun içinde 10 kilo demir var demektir. Ama işlem sonunda 5 kilo luppe alıyorsak geri kalan miktarın akışkan cürufun içinde olması beklenir. ;)
Arkeologların bakış açısı ile kazıda çıkan akışkan cürufun içindeki demir miktarına bakarak izabe işlemi konusunda yorum yapabiliyorlar. Bu yüzden bizde işlem sonunda ocağı komple dağıtıp tüm akışkan cürufları ayrı olarak topladık ve tarttık.
Karbon geldi mi? gitti mi?
Bende sizinle aynı fikirdeyim havanın giriş miktarı bunu etkiler. Bu sebepten de ısının çok yükselmemesi gerektiğini ve fırına girecek hava miktarının çok doğru olması gerektiğini düşünüyorum.
-
Valla tartma işlemi burada kaba bir fikir verir belki ama, yapıya giren karbon konusunda sağlıklı bir bilgi vermez sanki. En yakın yaklaşık bilgiyi yine kıvılcım testi verir pratik olarak.
-
Hocam tartma işlemini, Ocağın içine ne kadar cevher koyduk? ne kadar demir indirgedik? ne kadar erimiş curuf oluştu? demirin ne kadarını indirgeyebildik? vb. gibi sorularının cevabı ve yaptığımız işlemin sağlaması açısından yaptık.
Karbon miktarını anlamanın en pratik yolu dediğiniz gibi kıvılcım testi ;)
-
Kuvvetli bir mıknatıs bulundurup ocaktan çıkanlara bununla bakmanın da cevherin nereye gittiğini görme açısından faydası olacaktır.
-
luppeyi kastetmiyorum, onu zaten mıknatıs çekecek de, cürufun vs. malzemenin ne kadar demir barındırdığını görmek yardımcı olabilir.
-
Mıknatıs zaruri aletlerden biri ;)
Resimde;
solda görünen grup ikiye kesilmiş luppe ve mıknatıs ile toplanan iki kap küçük demir parçaları. Bu küçük parçalar daha sonra aristo ocağında birleştirilerek yeni bir luppe yapılacak...
sağ taraftakiler de toplayabildiğimiz akışkan cüruflar,
sağ üstte de kendi yaptığım mıknatıs ;)
(https://lh3.googleusercontent.com/m3aAvE9hsUhOHRQl01ogYzhLMzmh-vSI90GgWHG1LUidlfr0uHOOwsBHctzBmA9owuIzwxDbXdKWutOYAOSbDl1zdQt5qH7R0Tp3sbVQp4pQVRsQmkQWIosAisppNIyXEWqIILouJjF54JSs1RulsFUxxvTP18U5pNBGakS59zdUhoHWL7v2lgyUoz_IOweZwo1JpG3dFAkZ2RGopqsMMd26Zg1wySRZzAKPzhIX414WAdLIIlsPBtHBlYytj24eVs_wzcfJgb1LM9DKT28MvXUGGtue4EFRS7DGRJB9t5ct53_C6kWQ7DP_zLGUdZevJk1vjjn6Z3jbOLAyTV30I0z6u3g0-8hZ1h71_XSgiovolp5c87K_gw1kgCicKoRUdX4bg0ovfTFEEefpTfkAmS3VkGuYPP_pZpq3EBTRWnd90b3LLQ3H6hlTdSKnkh_9KSQb1rfJdaqJteRj5CxnM4m0aOOytsrcMRFsKpjvv2jA6qmvSLHX5uNrYd6sU0sYfKEm3JqONJj6W7-zV0_E6BFkctNOwDn22fEE47qPXB3pikKtsJwmaCE-F94x820LS-ULrZNsoONzw8G1HgB2QFXBccYrPYHVYWzpX2nadujkvTr-0vap--glvuWuvdMHuhfKmO5aGOssk7auxsy5Xly3ZtCSHgPPzKZYIK9FLFbH_AucCCaUQw=w918-h625-no)
-
Sayın ustalarım yazışmalarınız çok değerli
bilgiler sunuyor, teşekkürler.
Karbon kaybı-kazanımı hususunda;
Karbonu kaybetme olayı yüzeyde oluşup,
tufal olarak kopup gitmiyormu?
Karbon kazanan ise o uzun zamanda
derinlere kadar karbon kazanmış olmalı.
Tabi 1535’in üzerine çıkmadığımız varsayılarak.
Bu bağlamda finalde elde kalan mamül
karbon kazanmış olmalı.
Yanlış mı düşünüyorum?
Gökhan ustam akışkan cürufun içine
giden de karbon kaybedip yanmış demir
olabilir mi?
-
Şeref, Alttaki izabe ocağı çizelgesinden de anlaşılacağı gibi cevher 1200-1400C’ler de, Fayalite ( Fe2siO4 ) halinden sonra karbon almaya başlıyor. Çünkü bu aşamadan sonra kayalar eriyip akışkan cüruf olmaya, yapısal olarakta demir ayrışıp luppe oluşmaya başlıyor. Demir kayanın içinden çıktığında yani Si (silisyum) formülden çıktığında demir karbon bileşiğinin yavaş yavaş oluştuğunu görebiliyoruz.
İzabe ocağında ben bir karbon kaybı olacağını düşünmüyorum. Zaten doğru yapılan bir işlemde de olmaması lazım. Olabileceğini varsaydığım karbon kaybının da aslında çok kısıtlı bir bölgede olacağını düşünüyorum. Yani bunu luppenin geneline yaymamak lazım.
Bu konuyu net araştırmadım ama bildiğim kadarı ile izabe ocağına giren oksijen kısa sürede yanar ve fırın içinde oluşan indirgen ortamda cüruf oluşmaz. Ayrıca erimiş cüruf tıpkı damascus işlemindeki boraks gibi davranarak demiri kaplar. Süreç devam ettikçe üstten gelen cevherin erimesi ile de sürekli bir demir ve akışkan cüruf takviyesi ile bu yapının tufal yapması zorlaşır.
Bu arada tufal demirin yanması ile değil, sıcaklık artışı ile demirin oksijenle reaksiyonu daha hızlı gerçekleştiğinden oluşur. Demirin ortamdan karbon alıp almaması ile tufal oluşumu arasında bir bağlantı yoktur.
Yaptığımız bir deneyde kömür ocağı içine koyulan parçaları belirli sürelerde ( sanırım 10 ar dakika ara ile ) çıkarmıştık. İlk çıkan en az, en son çıkanda en çok durmuştu yani. Sonuçta bunlar analiz edildiler, ilk çıkanda bile karbon emilen bir hat vardı ama en son çıkan ( yaklaşık 1saat ocakta kalan) 8 lik demirin neredeyse merkeze kadar karbon emdiğini gözlemledik.
Bu sebeple ben kömür ile ısıtılan bir ortamda demirin öyle çok fark edilir bir şekilde karbon kaybedeceğini düşünmüyorum. Ama yapısına karbon alacağını bizzat yaptığımız bu araştırmada gördüm ve gözlemledim.
(https://www.bicaksanati.com/forum/index.php?action=dlattach;topic=13908.0;attach=39949;image)
-
Eyvallah ustam, saygılar
-
Soluksuz okuduğum bir konu. Gökhan usta, elleriniz dert görmesin. Umarım taze beyinler için, ufuk çizgisi olur bu çalışma. Bura da, bilgisini esirgemeyen tüm ustalara saygılarımla.