DÖVME İŞLEMİ
Dövme işleminde, dövme sıcaklığına kadar ısıtılan parçanın atomları arasındaki bağ kuvveti azalır ve boşluk, sıcaklığın etkisiyle artar. Bu etkiyle malzeme yumuşar ve yapıdaki bağlar zayıflar. Bu durum malzemenin şekil vermeye en uygun durumudur. Bu yüzden malzeme için verilen dövme sıcaklıklarına uymak kesinlikle gerekli ve önemlidir. Malzemenin düşük sıcaklıklarda dövülebilmeye uygun olmaması, bu sıcaklıklarda yapılan dövme işleminin zorlamaları, genellikle görünen ya da görünmeyen çatlaklara neden olur. Bu yüzden dövme işleminde akılda tutulması gereken en önemli ve birincil nokta alt ve üst dövme sıcaklıkları arasında çalışmaktır. Ocakta çalışırken yapılan tavlama işlemi, göz kontrolüne ve daha çok deneyime dayalı bir işlem olduğundan , dövme yapılacak ortamın görece daha karanlık ya da loş olmasını gerektirir. Aydınlık bir yerde bulunan ocakta yapılacak tavlama, renkleri tam göremediğimizden bizi doğru sonuçlara götürmeyebilir.
ÇEKME
Dövme işleminde en çok kullanılan yöntemdir. Hele ki kalın parçaları ince bir forma getirebilmek için, malzeme kesitinin neredeyse her yüzünde kullanılır. İşlem için örs kullanımı, örsün boynuz kısmını kullanmak açısından işi kolaylaştırır. Çekme işleminde temel mantık, malzemeyi dövmek için kullanılacak yüzeyin yuvarlak kesite yakın olmasıdır. Nedeni; birim alana uygulanacak kuvvetin, noktasal alanlarda daha yüksek olmasıdır. Vurulacak çekiç ne kadar dar bir alana etki ederse malzemedeki şekil değişimi de o oranda fazla olacaktır. Düz yüzeylerde yapılmaya çalışılan çekme işleminde vurulan çekiç darbeleri, malzemenin tüm boyutlarında genişleme yapmaya çalışacağından durum dövme yapanı sıkıntıya sokar ve kısa zamanda çekerek uzatma işlemi tamamlanamadığından, daha çok tavlama ve daha çok deformasyon ( tufal olşumu yoluyla malzeme kaybı) ya da bunlarla beraber karbon yanması durumu yaşanır.
Çekme işleminde malzeme, hep dar kesite uygulanan kuvvetler sonucu katmerleşmeye girmeye çalışır, bunu önlemek ve kristalleri eşit çalışmaya zorlamak için için vuruşlar sık sık aynı tarafa değil, her vuruştan sonra 90 derece sağ tarafa ve sol tarafa da yapılmalıdır. Malzemenin genel formu sürekli izlenerek dönme yada burulma eğilimine giren malzemeye burulmanın tersi yönde, kısa küçük ve sık çekiç darbeleriyle müdahale etmek gerekir. Çekme işleminde kesit daralır boy uzar.
YIĞMA
Çekme işleminin tam tersi bir işlemdir, bu işlemde de kesit kalınlaşır ve boy kısalır. Yığma işlemi genel form içerisinde kesitin kalınlaşmasını istediğimiz yerlere uygulanır. İşlemde malzemenin kalınlaşması istenilen yer tavlanarak diğer tarafları soğuk bırakılır veya soğutulur. Soğumaya izin vermeden hızlıca yığma işlemine geçilir, işlemde yığılacak sıcak kısım genellikle örsün üzerine konularak çekiçlense de bu çok doğru değildir. Soğuk olan örs yüzeyi ısı transferi mantığı çerçevesinde malzemenin sıcaklığını hızla düşürecektir. Bunun yerine yığılacak kısım yukarıya doğru, çekiç darbesinin uygulandığı tarafta tutulursa soğuma daha geç gerçekleşeceğinden daha çok çekiç vurma olanağı sağlar. En zor yığmalar, ince malzemelerde, orta bölümdeki yığmalardır, genellikle eğilme süreci yaşanır. Burada sabırlı olup sık tav, ve az çekiç mantığı kullanmak gerekir.
BOĞMA
bir noktada kesiti ani daraltmak, ya da çekmenin yapılacağı başlangıç ve bitiş noktalarını sınırlandırmak amacıyla yapılan bir işlemdir. Boğma işleminde baskı yüzeyi bombeli, ama keskin olmayan baskılar ( boncuk baskı) ya da çekiçlerin açılı kısımları kullanılır. İşlemde genellikle malzemenin alt kısmına da aynı kesitli boğma yüzeyi elde etme amaçlı, baskı alt tablası ( üst baskının neredeyse aynısıdır) kullanılması gerekir. Sağlıklı boğma işleminde malzemenin lifleri kopartılmaz, lifler boğma kesiti boyunca daralarak devam etmelidir. Alt boğma tablası, üst boğma baskısı ve balyoz üçlüsünden oluşan kombinasyon ( ki genellikle iki kişi gerektirir) en idealidir.
BÜKME
Çok önemli ve özelliği olan bir işlem olmamakla birlikte birkaç ayrıntısı vardır. Bunlardan en önemlisi, bükme yapılacak yerin dış kısmında oluşacak olana kesitsel daralmadır. Bunun önüne geçmek için bükmeden önce tam büküm yapılacak yer hafifçede olsa yığılmalıdır. Burada yapılacak yığma işlemi daralacak kesiti elimine eder. Bükme işleminde malzeme genel olarak tavlanmamalı, bunun yerine sadece bükme yapılacak nokta tavlanmalıdır. Bu tür tavlamalarda büküm yeri daha düzgün ve deformasyon daha az olur. Köşeli bükmelerde örs kenarı ( ya da köşeli tablalar) dairesel bükmelerde örs boynuzu ( yada yuvarlak kesitli malzemeler) kullanılmalıdır.
DELME
Malzemelere sıcak olarak delik açmak için kullanılan bir yöntemdir, el alışkanlığı ve seri çalışma gerektirir. Delik için üzerinden balyozla vurulan saplı delik zımbaları kullanılır. Tavlama sıcaklığına getirilmiş malzemenin üzerine açılacak deliğin ölçüsünde ya da bu ölçüye yakın önceden hazırlanmış, köşeleri yuvarlatılmış ve aşağıya doğru konik daralan, ya yuvarlak ya da elips kesitli zımbaların üzerine vurulan balyoz darbeleriyle malzemenin delinmesi sağlanır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, deliğin oluşacağı alt kısmın bir boşluğa getirilmesidir. Diğer türlü delik delme işlemi gerçekleşemez. Delik çok büyükse bir seferde delmek yerine, birkaç farklı zımbayla küçükten büyüğe doğru gitmek şarttır. Bir başka nokta da delik delmeye başlandıktan sonra zımba, malzemenin kalınlığının 1/3 ölçüsü kadar ilerlediğinde zımbayı çıkarıp soğutmak ve oluşan delik içerisine yanmamış kömür koymaktır. Bu kömür zımbanın malzemeye sıkışmasını önler. İşleme delinecek malzeme kalınlığının 2/3 ü kadar devam edilir ve ters çevrilerek diğer taraftan da aynı işlemler tekrarlanarak delik delme işlemi bitirilir.
KESME
Kesme işleminde önemli olan kullanılacak saplı keskidir. Keski sağlam ağızlı ve iyi bilenmiş olmalıdır. Sıcak iş keskilerinin ağzı dar açıyla bilenmeli, kesme sıarasında balyoz darbeleri kontrollü vurulmalı, ve kesme işleminde örs kullanılıyorsa alt kesme tablası ( hem örsün hem de keskinin zarar görmemesi için) kullanılmalıdır. Kesme alt tablası genel olarak yumuşak saclardan yapılabilir. Kesme işlemi bitmeye yakın balyoz darbe şiddeti azltılmalıdır, tersi durumda kopan parça şiddetle ileriye doğru fırlayacaktır. Bunu önlemek için parça kesme izdüşümü örs kenarına getirilmelidir.
Tüm işlemlerde akılda tutulması gereken, nokta, çalışma takımlarının her zaman ve sürekli soğutulması olmalıdır. En önemli noktalardan birisi de kesme sırasında karşıda insan ya da zarar görecek bir nesne bulunmamasıdır. Kimi zaman kesilen parçalar metrelerce uzağa gidebilir.
YAYMA
Çekme işleminin benzeri olmakla birlikte dövme yüzeyi arasında faklılık vardır. Yayma işlemi bombeli bir düzlemde yapılabilir, bu durumda işlem hızlı sonuçlanır. Ancak iyi bir deneyime sahip değilseniz bombeli yüzeyde yapılacak işlem işi beklentiniz dışında berbat edebilir. Daha iyi ve garantili yöntem düz yüzey kullanmaktır. Tavlanmış malzemeye vurulacak çekiç darbeleri merkezden dışarıya doğru vurulmalıdır. Vuruşlar dairecel bir mantığa göre çvreye yayılan vuruşlar olmalı, merkezdeki vuruşlar daha sert, kenarlara doğru ilerledikçe daha yumuşak vuruşlar yeğlenmelidir, yüzey sürekli kontrol edilerek tesviye bozukluğu ve kaybedilemeyecek orta noktası girintilerine anında müdahale edilmeli ve gerekirse yanlardan merkeze doğru yığarak bu düzensizlikler kaybedilemidir. Dövme işleminde en sık parça kaybı hiç farkında olmadan yayma işleminde gerçekleşir. Özellikle gittikçe kesiti incelen malzemenin tavlama süresini çok iyi kontrol etmek gerekir, gittikçe incelen parçanın tavlama süresi de o oranda kısalır. Aynı süreyi beklersiniz ama bir anda ocaktaki parçadan kıvılcımlar çıkmaya başlar ve malzemeyi kaybedebilirsiniz. Bu nedenle sürekli uyanık durmak ve malzemyi sürekli kontrol altında tutmak gerekir.
Bu işlemler sıcak demircilikteki genel işlemlerdir, ayrıntı ustaya göre şekillenir.
Eksik yada kafanıza takılan konular olursa buradan devam edelim.
DÖVME İŞLEMİ PEK ÖYLE GÖRÜNMESE DE MESLEĞİN EN TEHLİKELİ İŞİDİR, ÇALIŞIRKEN KESİNLİKLE GÖZLÜK KULLANMAK GEREKİR, GÖZE YAPIŞAN BİR TUFAL, GÖZDE GERİ DÖNÜŞÜ OLMAYAN HASARLAR BIRAKIR. BU NEDENLE RİSK ALMAYIP MUTLAKA GÖZLÜK KULLANIN
50 Yanıt
24433 Gösterim